Ίμια: Τα λάθη της κυβέρνησης και των ΜΜΕ

Σαν σήμερα, στις 31 Ιανουαρίου του 1996, κορυφώνεται η κρίση των Ιμίων. Ποια ήταν τα λάθη της ελληνικής κυβέρνησης και ποιος ήταν ο ρόλος των ΜΜΕ στην κλιμάκωση της έντασης; Η μελέτη της Μαρίας Τουρή, καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο του Leicester, αναδεικνύει μια διαφορετική πτυχή της κρίσης. Της Κατρίν Αλαμάνου. 

Ακολουθεί περίληψη αποσπασμάτων από το επιστημονικό άρθρο της Μαρίας Τουρή:«Domestic Institutions and Decision making in Foreign Policy and Conflict Situations: The Role of the News Media and the Greek-Turkish Paradigm». 

Η έναρξη της κρίσης των Ιμίων τοποθετείται στις 26 Δεκεμβρίου του 1995, όταν ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο προσάραξε σε αβαθή ύδατα στις ακατοίκητες βραχονησίδες των Ιμίων. Ο καπετάνιος αρνήθηκε να ρυμουλκήσουν το πλοίο οι ελληνικές αρχές, ισχυριζόμενος ότι βρισκόταν σε τουρκικά χωρικά ύδατα. Τελικά το πλοίο αποκολλήθηκε από ελληνικό ρυμουλκό. 

Υπήρξε όμως η αιτία της ανταλλαγής διπλωματικών σημειώσεων μεταξύ του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών και της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, για το καθεστώς κυριαρχίας των βραχονησίδων. Οι εν λόγω επιστολές είχαν κρατηθεί μυστικές, ώσπου το τηλεοπτικό κανάλι ΑΝΤΕΝΝΑ αποκάλυψε τη μεταξύ τους επικοινωνία στις 24 Ιανουαρίου. 

Στις 25 Ιανουαρίου ο τότε δήμαρχος Καλύμνου ύψωσε την ελληνική σημαία στη βραχονησίδα. Η σημαία αφαιρέθηκε από μία ομάδα δημοσιογράφων της τουρκικής εφημερίδας Χουριέτ, πού έφτασαν στο σημείο με ελικόπτερα, την επόμενη ημέρα. 

Στις 29 Ιανουάριου, η Τουρκία προχώρησε στην πρώτη επίσημη πρόκληση επί τουstatus quo, αμφισβητώντας την κυριαρχία στα Ίμια και σε άλλες βραχονησίδες στο Αιγαίο. Επιπλέον, απαίτησε την απομάκρυνση των ελλήνων κομάντος και της σημαίας, η οποία είχε επανατοποθετήσει, προτείνοντας διμερείς διαπραγματεύσεις για το εδαφικό καθεστώς στο Αιγαίο. 

Η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στην πρόκληση της Τουρκίας επί του status quo, η αδυναμία της να διατηρήσει μία συνεπή αποτρεπτική στρατηγική και η συμβολή της στην παράλογη κλιμάκωση της έντασης, είναι αξιοσημείωτα. 

Η Ελλάδα απάντησε στο περιστατικό της σημαίας με την απειλή της επαναξιολόγησης της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, καθώς και με την αποστολή κομάντος στη βραχονησίδα. Όντας πιο αδύναμη από την Τουρκία σε στρατιωτικό επίπεδο και ευάλωτη στο εσωτερικό της, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει σε μια πιθανή ένοπλη σύρραξη. 

Μετά την ταχεία συγκέντρωση δυνάμεων γύρω από τις βραχονησίδες, γεγονός που σηματοδοτούσε την κλιμάκωση της κρίσης, μια αναίμακτη απόσυρση δεν ήταν πλέον δυνατή. Τελικά, η κρίση έληξε με την παρέμβαση των ΗΠΑ, καθώς η σταθερότητα ήταν προς το συμφέρον της υπερδύναμης, διατηρώντας με αυτό τον τρόπο και τη δεσπόζουσα θέση της στην ευρύτερη περιοχή. 

Ο ρόλος των ΜΜΕ

Οι εθνικιστικές αναφορές του ελληνικού Τύπου δεν πρέπει να εξαιρεθούν από τους παράγοντες που οδήγησαν την κυβέρνηση να κλιμακώσει την ένταση. Όχι μόνο η αντιπολιτευτική εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος» αλλά και η τότε φιλοκυβερνητική«Ελευθεροτυπία» υπήρξαν επικριτικές στην αρχική «αδράνεια» της κυβέρνησης. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την κάλυψη της κρίσης από τον Τύπο υπήρχε συνεχής ενημέρωση για τα τεκταινόμενα μετά την τοποθέτηση της τουρκικής σημαίας της βραχονησίδας, πριν δηλαδή οι δύο χώρες εισέλθουν και επισήμως στη διένεξη. 

Η κυβέρνηση προσπάθησε να αποτρέψει την αντίπαλό της με τη χρήση της απειλής, θυμίζοντας τον εθνικιστικό λόγο που εκφερόταν από τα ελληνικά ΜΜΕ επί χρόνια. Τα τελευταία, προωθούσαν την ιδέα ότι η χώρα βρίσκεται συνεχώς σε κίνδυνο εξαιτίας των γειτόνων. 

Οι ειδήσεις, ευθυγραμμισμένες με τις προσδοκίες για μία εθνικιστική και δραματική κάλυψη, ενίσχυαν την εικόνα των ΜΜΕ ως προστατών του εθνικού συμφέροντος, ενώ μέσω της επιρροής τους στην κοινή γνώμη συνέβαλαν στην κλιμάκωσης της έντασης. 

* Πηγή: Touri, M. (2008), 'Domestic Institutions and Decision-making in Foreign Policy and Conflict Situations: The Role ofthe News Media and the Greek-Turkish Paradigm', in Stivachtis, Y. A. (eds.) Global Affairs in a Turbulent World: Perspectives and Controversies, Athens: Athens Institute for Education and Research. 

http://tvxs.gr